Hà Nội ngõ

Ngõ cũng là nơi mọi người trò chuyện

Hà Nội có hàng ngàn con ngõ. Ngõ có từ bao giờ, không thấy tài liệu nào nói rõ. Nhưng chắc chắn, trước khi hình thành đô thị Hà Nội thì ngõ đã có rồi. Bởi rất nhiều ngõ được bắt đầu từ những con đường làng nhỏ hẹp ngoắt ngéo, quanh co.

Nửa làng, nửa phố

Thành phố càng phát triển, càng đô thị hóa thì càng thêm nhiều ngõ. Cũng như đô thị, ngõ cũng có cấp của nó. Thứ nhất là ngõ. Thứ nhì là hẻm. Thứ ba là ngách. Nếu nhìn trên bản đồ vệ tinh, thì chúng ta dễ dàng nhận thấy sau những con đường, những dãy phố khang trang, bóng bẩy, nườm nượp người xe tấp nập và huyên náo suốt ngày đêm, là một hệ thống ngõ ngách chằng chịt, nơi cư trú của hơn 2/3 dân số nội thị.

Đó là một xã hội nửa làng, nửa phố. Tại sao lại nói như vậy. Bởi vì, lối sống của cộng đồng dân cư trong những con ngõ, ngách, hẻm, tuy bây giờ là phường, là tổ dân phố, nhưng vẫn chịu ảnh hưởng rất sâu sắc lối sống cộng đồng của văn hóa làng. Nếu như muốn hỏi nhà ai ở ngoài phố, thì chỉ có cách là hỏi đúng số nhà. Còn nói tên ông A, bà B là chỉ nhận được những cái lắc đầu không biết. Thế nhưng, nhà trong ngõ, hỏi tên ai cũng biết, thậm chí còn kèm theo cả cái nghề mà người đó đang kiếm sống, kiểu như lão A xích lô, bà B hàng nước, ông giáo C…

Sống ngoài phố có công an, dân phòng đi tuần nghiêm ngặt vậy mà nhà vẫn hay bị cướp, bị trộm. Nhưng trong các ngõ, an ninh lại khá ổn, ít xảy ra trọng án. Nhà nào có động là cả ngõ ầm ĩ tiếng chó sủa. Ngõ ngách chằng chịt phức tạp, nếu có kẻ liều mạng vào ăn trộm thì cũng không biết lối mà ra.

Thêm nữa, ngõ ở Hà Nội rất hẹp. Ngày trước, khi chưa bước vào kinh tế thị trường, ngõ còn rộng được 3-4m. Nhưng rồi kinh tế phát triển, đời sống khá hơn, quản lý xây dựng trong các ngõ ngách giao cho phường, thế là nhà nhà xây dựng, nhà nhà cải tạo lên tầng. Mạnh ai nấy cơi nới, người nhô cái ô văng, kẻ lấn mấy cái bậc hè… vậy là cái ngõ đã hẹp lại càng hẹp.

Càng ở các khu vực gần trung tâm thì con ngõ càng nhỏ chỉ khoảng 2-3m. Nói dại, nếu có hỏa hoạn cũng chẳng có lối cho xe cứu hỏa. Đã vào thế kỷ XXI, mà nhà có người ốm nặng, cứ phải cáng, hay ôm ngồi sau xe máy mà chạy ra xe cứu thương đậu đầu ngõ.

Kinh doanh trên mặt ngõ phố Hàng Bông, Hà Nội

Ước mơ… phố hóa

Đã hàng chục năm nay, chính quyền mải mê với việc đô thị hóa, mở rộng địa giới, điều chỉnh quy hoạch để lấy đất xây khu đô thị mới, sân golf, khu resot, các đại siêu thị, khách sạn 5-6 sao… mà quên mất các con ngõ nhỏ của Hà Nội.

Quên mất rằng, ở thành phố này còn có hàng ngàn con ngõ ngách với hàng vạn ngôi nhà, hàng trăm triệu mét vuông đất đang được sử dụng theo kiểu đất làng, và nếu được quan tâm, mời gọi đầu tư với một bản quy hoạch có tâm, có tầm nhìn xa về kinh tế, về sự phát triển của cộng đồng, của xã hội… thì chúng ta sẽ có một quỹ đất khổng lồ để xây dựng những khu nhà ở mới hiện đại, tiện nghi, bền vững, những không gian xanh tuyệt vời trong lòng thành phố ngàn năm tuổi này, đáp ứng nhu cầu ở cho người dân Thủ đô trong thời kỳ phát triển mới của công nghiệp 4.0 với đô thị thông minh, trí tuệ nhân tạo. Nhưng rất tiếc, đó chỉ là nếu như…?!

Còn bây giờ, người trong ngõ những khi trà dư tửu hậu, lại thi thoảng ngân nga câu hát: “ngõ nhỏ, phố nhỏ nhà tôi ở đó/ Đêm nằm nghe trong gió tiếng sông Hồng thở than…!”.

Những ngày giáp năm Kỷ Sửu

KTS PHẠM THANH TÙNG – Chánh văn phòng Hội Kiến trúc sư Việt Nam